Początki sportu polskiego w Gdańsku

Pisaliśmy już w tym miejscu o narodzinach piłki w Gdańsku po II wojnie światowej i słynnym meczu milicji z drużyną czerwonoarmistów. Futbol ma w Gdańsku dużo dłuższe korzenie. Pierwszy klub piłkarski, posiadający zresztą także sekcję lekkiej atletyki powstał w 18 kwietnia 1903 (FC Danzig). Bardzo dobry artykuł na ten temat znaleźć można tu.  Wyodrębnienie się klubów piłkarskich to jednak następstwo rozwoju kultury fizycznej w mieście, który widoczny jest w II połowie XIX w.  W Gdańsku powstają pierwsze sale gimnastyczne i boiska, docierają ideę niemieckiego ruchu turnerskiego. A sport polski? Początki jego zorganizowanej formy widoczne są w 1894 r. Wtedy to (a dokładnie 17 grudnia) w sali Uplegera przy ul.  Sw. Ducha odbyło się spotkanie założycielskie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Wybrano wtedy Zarząd w następującym składzie: Ludwik Szubert – prezes, Czesław Kusztelan – wiceprezes, Karol Bahrke – sekretarz, Bernard Milski – skarbnik oraz Stanisław Simon, Klemens Forecki, Stanisław Katlewski, Jan Czarniecki, Józef Janiszewski, Józef Leszczyński, Zygmunt Mężykowski. Nie była to grupa zbyt liczna. W pierwszym okresie działalności liczebność wahała się między 20 a 50 osobami. W styczniu następnego roku Towarzystwo zostało zarejestrowane przez władze policyjne. Statut określił główne zadania organizacji: pielęgnowanie gimnastyki, rozbudzanie ducha towarzyskiego przez urządzanie lekcji gimnastyki, popisów publicznych, zabaw zimowych i letnich, śpiewu i odczytów, szerzenie wśród członków oświaty narodowej i budzenie ducha obywatelskiego.  W zakres ćwiczeń gimnastycznych wchodziły: szermierka, pływactwo, wioślarstwo, kolarstwo i strzelectwo. Zarząd „Sokoła” zbierał się w każdy pierwszy poniedziałek miesiąca w sali Uplegera a gimnastyka odbywała się w „Cafe Selonke” przy Bramie Oliwskiej. Zadania postawione sobie przez gdańskie „sokoły” zbieżna była z założeniami ruchu założonego w Czechach w 1862 r.  Początki gdańskiego sportu wiąże się często z założonym w 1876 r. Towarzystwem „Ogniwo”. Było to jednak polska organizacja kulturalno-oświatowa, która ze sportem za wiele wspólnego nie miała.

Pierwsza organizacja sokolska w Gdańsku przetrwała do 21 grudnia 1906 r. Wtedy organizacja została wykreślona oficjalnie z rejestru Związku Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim. Wiąże się to  z nasileniem represji władz pruskich  wobec „gniazd” powstałych licznie na terenie zaboru pruskiego, w związku z którymi działalność „Sokoła” miała ograniczać się tylko do ćwiczeń gimnastycznych. Doprowadziło to do szeregu nieporozumień, bowiem niektórzy członkowie przywiązani byli do działalności kulturalnej i patriotycznej. To była zresztą jedna z podstaw działalności „sokolników” i bez niej organizacja ta rzeczywiście nie spełniała swojej roli.

Odrodzenie nastąpiło w pamiętnym roku 1910 i było skutkiem obchodów 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem w Krakowie w dniach 15-17 lipca.  Zorganizowano tam ogólnopolski zlot „Sokołów”, który pokazał siłę tej organizacji i żywotność idei o którą walczyła. 20 września 1910 r. z inicjatywy dra Franciszka Kręckiego odbyło się spotkanie założycielskie i Towarzystwo znowu zaczęło działać. Tym razem działalność przebiegała w bardziej owocny sposób i od 1920 roku zaczęto myśleć nad budową w Gdańsku własnej sokolni. To jednak temat na następną opowieść.

Na zdjęciu piłkarska drużyna „Sokoła” z charakterystycznym „S” na koszulkach w 1921. Rok później to ona stanowić będzie zalążek drużyny Gedanii.